Kunstenares Lita Cabellut woont in een oud fabrieksgebouw in Den Haag, waar haar enorme schilderijen de muren bezetten en haar kunst de ziel van alle leven is. En leven, dat is er.
Het huis ademt Spanje. Pastelkleurige muren omarmen elegante meubels die prachtig passen in het geheel. Planten overwoekeren de binnenplaats, met een krullerige tafel als centrum. In de grote keuken ruisen tinnen kranen naast een lange tafel vol fruit en bloemen. Er heerst een bedrijvigheid van je welste in huis. Een kleine, zwartharige, flamboyante Spaanse geeft met grote gebaren instructies aan twee mannen die met schilderijen slepen. ,,Deze hangt te laag en deze te hoog.” Achter haar hangt een bordje met het opschrift I’m not bossy, I just have better ideas.
Toch kan zelfs Lita Cabellut zich laten leiden door haar team, omdat ze blindelings op hen vertrouwt. ,,Alles staat hier in verband met elkaar, net zoals in mijn kunst en in de rest van de wereld.” Samen met haar kinderen en vrienden die ze aangegroeide familie noemt, bestuurt ze het schip dat haar bedrijf is. ,,Soms lijkt het hier net Downton Abbey”, grapt dochter Marta, die optreedt als personal assistent van Cabellut. ,,Dat zeiden we gisteren nog tegen elkaar toen we het bestek zaten te poetsen ter voorbereiding van een etentje met verzamelaars dit weekend.”
,,Niks bestaat onafhankelijk van iets anders”, gaat Cabellut verder. Ook haar kunst bestaat niet onafhankelijk van waar ze zich door omringt. De mensen, de omgeving, de natuur, ook kunst van anderen. Als één stem vult Cabelluts rechterhand Christine Riphagen aan: ,,Zij schildert haar omgeving niet, maar het is een conditie waarin de kunst van Lita zich manifesteert. Dat alles samen leidt tot een hoger plan.”
Zonnebril
De uitdrukking ‘bruisen van energie’ is bedacht voor Cabellut, haar huis en haar atelier. Het is niet alleen de energie die bruist, maar ook de mensen die onophoudelijk binnen en buiten lopen. ,,Ik heb niet eens een bel”, zegt Cabellut. ,,Soms zet ik gewoon een zonnebril op, in de hoop dat niemand me ziet en ik gewoon weer kan gaan schilderen.” Want wat vooral bruist, en ook het zwaartepunt is van het hele huis, is haar kunst. Daarmee begint en eindigt alles.
Haar beelden vertellen verhalen over gebroken mensen, het gewicht van het leven. Over overgave, loslaten, acceptatie en vrijheid. Maar vooral over echtheid. ,,Kunst hoeft niet mooi te zijn. Het leven is niet mooi. Maar het moet wel echt zijn. Als het echt is, klopt het.”
Vanuit de binnenplaats kom je in het atelier en de aansluitende studio terecht. Hoge daken van het voormalige fabrieksgebouw hangen boven enorme schilderijen van de hand van Cabellut. Voornamelijk drieluiken momenteel, die deel zijn van haar laatste serie. Zittend aan de houten, ronde tafel, omringd door vriendin en rechterhand Christine, dochter Marta en assistente Andrea lepelt ze in een dikke vissoep en vertelt ze over het concept.
Het linker doek stelt voor wat je bent, het rechter wat de tijd met je doet. ,,Eerst schilder ik iemand zoals hij of zij is wanneer hij/zij in de wereld komt. Ongeschonden en nieuw. Het rechter doek is dezelfde figuratie, maar dan gebroken.” Samen met haar team plooit ze de doeken en stampt ze erop tot stukken verf eraf vallen en sommige delen als scherven aan elkaar lijken te hangen. Wanneer Cabellut opstaat om Spaanse instructies te geven aan de mannen in het atelier, valt Christine bij: ,,Het breken stelt het leven voor. Het lijkt hard, maar is eigenlijk een intieme bezigheid. Ze breken met liefde. Net als het leven.”
Ethiek kan geen afspraak zijn, het is een staat van zijn.
Cabellut loopt de keuken weer binnen. Te midden van de twee figuraties zitten ronde watten gedrenkt in verf, de rollers. ,,Dat is de abstracte ziel van het schilderij. Het stelt onze DNA-erfenis voor, de kleur van ons abstracte ik, de kleur van onze cellen en moleculen. Het breken gaat over loslaten, het is een oefening in vrijheid. Breken is accepteren dat alles verandert. Alles is tijdelijk, geluk, pijn, verstand. Als je dat accepteert, accepteer je jezelf. Niks staat dan nog in de weg, niks is belangrijk en niks is onmisbaar.”
Iets vertellen met haar schilderijen, wil Cabellut niet; het belangrijkste is dat ze ontstaan uit authenticiteit. Iedereen beleeft een werk op een andere manier. ,,Ik wil het leven niet geleefd hebben zonder te nemen, geven, absorberen en overgeven. De boodschap is een concept, dat is iets wat we met elkaar hebben afgesproken. Van die afspraak wil ik af. Ethiek kan geen afspraak zijn, het is een staat van zijn.”
Momenteel heeft ze een expositie in het Goya Museum in Spanje, waar de triptieken hangen. ,,Sommige mensen begonnen te huilen bij het zien van de triptieken, anderen zeiden dat ze een enorme opluchting ervoeren. Wat ze voelen, maakt niet uit, zolang het maar aankomt.”
Arrogant
Kunst gaat volgens Cabellut niet om creatie. ,,Kunstenaars die zeggen dat ze creëren, vind ik enorm arrogant. Kunst is een lang proces. Het is een enorme deken waar we allemaal aan breien. Die deken begint in de aarde en eindigt in het universum. We creëren niet, we werken met elkaar en zijn onderdeel van het geheel. Iemand doet het met een pen, iemand anders met een penseel, met formules of het lichaam. Ik ben het product van de grote meesters die er geweest zijn, ik gebruik hun kanalen. Ik ben niet beter of slechter dan hen, maar een onderdeel van een proces.”
,,Wij hebben God als creator bedacht om iets boven onszelf te hebben. Ik benoem God niet, maar de schoonheid. Dat is voor mij het aller-machtigste. Daar ben ik maar een onderdeel van.” Bent u dan een dienaar van de schoonheid? ,,Soms voel ik me eerder een slaaf van de schoonheid.” Dat beamen Andrea en Marta lachend. ,,Al die uren die we besteden aan het breken en mengen van de verf, en dan moeten we ook nog bloemen halen zodat de kleuren in de keuken in balans zijn.”
,,Kunst is een constante staat van zijn”, gaat Cabellut verder. ,,We kunnen het niet parkeren, je kan niet van negen tot vijf kunstenaar zijn. Het zit in het zien, waarnemen, horen, absorberen. Wij nemen kleuren, materialen, ritmes, bewegingen waar. Dat heeft invloed op alles.”
Ik benoem God niet, maar de schoonheid. Dat is voor mij het aller-machtigste.
Als kind zwierf Lita door de straten van Barcelona, waar ze denkbeeldige sterretjes verkocht aan voorbijgangers. Op 12-jarige leeftijd werd ze geadopteerd door een voorname, conservatieve Spaanse familie die haar meenam naar het Prado Museum in Madrid. Staand voor De drie Gratiën van Rubens verpandde ze haar hart aan de (schilder)kunst en vijf jaar later hield ze haar eerste tentoonstelling.
Op haar negentiende verhuisde ze vanuit Madrid naar Den Haag, waar ze overdag haar geld verdiende door te tekenen en te poseren in de Vrije Academie. ‘s Avonds volgde ze lessen bij de Koninklijke Academie, ter voorbereiding op de toelating bij de Rietveld Academie in Amsterdam. Na die opleiding kwam ze meteen terug naar Den Haag. ,,Dit is mijn stad. Het lijkt allemaal chic en arrogant, maar daar prik je meteen doorheen. Als je beter kijkt, zie je dat het allemaal schatjes zijn.”
Het licht is een van de redenen waarom Lita Cabellut naar Nederland kwam. ,,Door de reflectie van het licht in het water ontstaat een prisma van kleuren in het licht. Als je gevoelig bent voor tonen, ontwaar je in die reflectie veel verschillende kleuren. In Spanje is licht radicaal, waardoor de tussentonen verdwijnen. Door de reflectie van het water in Nederland ontstaat als het ware een nieuwe dimensie, die toont het geheimzinnige en de magie van de tussentonen.”
Waarheid
Cabellut gelooft niet in gemiste kansen. ,,Ik ben wat ik ben, omdat ik al mijn kansen benut heb. Als ik een kans niet erkend heb, heb ik ze niet gemist, dan was het op dat moment niks voor mij.” Natuurlijk heeft ze keuzes moeten maken op de weg naar het succes. ,,Maar ik weet dat ik altijd voor de waarheid hebt gekozen.”
Wat is de waarheid dan? ,,Het is iets wat dicht bij mij ligt. Niet bij jou of buiten mijn atelier, maar bij mij. Het is altijd binnen handbereik, maar ik krijg het nooit te pakken. Dat is waar mijn kunst om draait; de zoektocht naar de waarheid. Vinden doe je nooit, ik zal sterven zoekend naar de waarheid. Het enige wat ik weet is dat hij niet in de wereld ligt, maar bij mij. Inzicht, bewustzijn, begrip… daar ligt de waarheid.”
Hoe kunst en geld samengaan, begrijpt ze niet goed. Dat haar schilderijen tienduizenden euro’s waard zijn, ook niet. ,,Als ik schilder kan ik niet nadenken over het verkopen. Soms grap ik als ik klaar ben met een schilderij dat geen hond het gaat kopen. Maar ik weet dat het goed is, omdat het echt is. Dat is mijn waarheid.”
Het dichtste bij de waarheid komt Cabellut in stilte, wanneer de kleuren en het licht in balans zijn en de focus een hoogtepunt bereikt. Ook het breken, de nieuwe vormen in haar werk, kunnen enkel ontstaan in de stilte. Die stilte maakt ze visueel. ,,Als Lita aan het werk is, dan zit ze in een andere wereld”, vertelt Christine. ,,Dan is er geen contact met haar te maken. De concentratie is zo enorm. Enkel vanuit dat nulpunt van rust kan de kunst ontstaan.” Waar ze die concentratie haalt? ,,Oefenen, oefenen, oefenen. Schilderen is concentratie, schilderen is focus.‘’